Hiện nay, Thành phố có tất cả 1.335.126 nhà ở hộ gia đình (không bao gồm các căn hộ chung cư, nhà ở các khu đô thị, khu dân cư mới chưa thành lập các tổ dân phố) với 57.241 căn có nguy hiểm về cháy, nổ do được xây dựng bằng vật liệu dễ cháy và có hệ thống điện không đảm bảo an toàn. Đối với nhà  ở kết hợp sản xuất, kinh doanh (gọi chung là hộ kinh doanh), Thành phố có tổng cộng 294.085 hộ ; trong đó, có 103.976  hộ chưa đăng ký kinh doanh; và đặc biệt là vẫn còn 39.895 cơ sở thuộc nhóm đối tượng này tồn tại nhiều nguy hiểm về cháy, nổ, như: có cấu kiện xây dựng bằng các loại vật liệu dễ cháy; có hệ thống điện không đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy và hoạt động sản xuất, kinh doanh liên quan đến các loại chất hàng nguy hiểm về cháy, nổ...v.v...

Gam màu tối với những nhóm nguyên nhân phổ biến

Tình hình cháy, nổ: Trong 3 năm (từ 2015 đến 2017) xảy ra 1.173 vụ cháy, trong đó, nhà ở hộ gia đình: 578 vụ; hộ kinh doanh: 595 vụ. Thiệt hại về tài sản hơn 3 tỷ đồng và làm chết 24 người. Qua công tác điều tra nguyên nhân vụ cháy, Cảnh sát PC&CC Thành phố nhận thấy những  nguyên nhân phổ biến gây ra cháy, nổ tại nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh tập trung chủ yếu vào 03 nhóm nguyên nhân sau: Thứ nhất, về nguyên nhân sâu xa là do ý thức chấp hành các quy định về an toàn PCCC của chủ hộ gia đình, chủ cơ sở kinh doanh không cao; người dân còn chủ quan, lơ là với công tác PCCC, xem nhẹ công tác an toàn cho chính bản thân và gia đình mình; Thứ hai, về nguyên nhân trực tiếp gây ra cháy, nổ là do vi phạm các quy định an toàn trong sử dụng điện; Thứ ba, về nguyên nhân dẫn đến cháy lan, cháy lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng: sắp xếp hàng hóa dễ cháy với khối lượng lớn ở khu vực kinh doanh tầng trệt, trên các lối đi lại, không có giải pháp ngăn cháy lan, chống tụ khói, tự ý lắp đặt thêm nhiêu lớp cửa, làm lồng sắt bảo vệ...đến khi có cháy xảy ra không thoát nạn được. Đặc biệt, đa số vụ cháy xảy ra vào ban đêm,do không có hệ thông báo cháy tự động nên không phát hiện ra cháy kịp thời, đến khi cháy lớn mới phát hiện, khiến nạn nhân dễ bị ngạt khói gây bất tỉnh và tử vong. Bên cạnh đó, do không trang bị các phương tiện chữa cháy ban đầu, hoặc có trang bị nhưng thiếu về sốlượng, cùng với việc  không được kiểm tra bảo dưỡng định kỳ, lại thêm người dân không biết thao tác, sử dụng để chữa cháy ngay khi ngọn lửa mới phát sinh nên không đạt hiệu quả như mong muốn.         

Các vụ cháy nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh thường xảy ra vào ban đêm

và khả năng gây thiệt hại về người là rất cao

Và trên thực tế, trong 06 tháng đầu năm 2018 vừa qua, tình hình cháy, nổ xảy ra tại các nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh trên địa bàn Thành phố vẫn đang có chiều hướng diễn biến hết sức phức tạp.

Những thực trạng mang tính cố hữu được chỉ rõ

Trong quá trình điều tra khảo sát về công tác PCCC đối với nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh trên địa bàn Thành phố thì nhiều thực trạng mang tính cố hữu cũng đã được các đơn vị chức năng  chỉ ra hết sức cụ thể: Việc quản lý nhà nước chưa được quan tâm đúng mức, UBND cấp phường, xã ở một số nơi chưa thực hiện hết trách nhiệm của mình, các chế tài xử lý vi phạm chưa được quy định nên việc thực hiện còn gặp rất nhiều khó khăn, chưa hiệu quả. Số lượng nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp kinh doanh quá nhiều, lạikhông được quy định trong danh mục cơ sở thuộc diện quản lý về PCCC, trong khi lực lượng Cảnh sát PC&CC Thành phố quân số ít, nên thực tế thời gian qua đơn vị chưa thực sự tiến hành hiệu quả hoạt động kiểm tra an toàn PCCC đến các đối tượng này.

Những năm qua, Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp quy qui định về công tác PCCC để kịp thời điều chỉnh cho phù hợp với tình hình phát triển chung của đất nước, đặc biệt là Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy. Tuy nhiên, các văn bản pháp quy điều chỉnh đối với đối tượng nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp kinh doanh chưa cụ thể, làm cho việc thực hiện hết sức khó khăn, nhập nhằng.

Công tác tuyên truyền, xây dựng phong trào toàn dân tham gia PCCC vẫn còn bộc lộ những tồn tại, hạn chế, hình thức không phong phú, nội dung không có chiều sâu, kém tính sáng tạo...gây nhàm chán, không thu hút được sự quan tâm của đông đảo quần chúng, Nhân dân.

Mất an toàn trong sử dụng điện vẫn là nguy cơ gây cháy cao

tại nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh

Nhưng nguy hiểm hơn cả vẫn là những thực trạng đáng báo động hiện hữu nội tại mà hầu hết nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh đều mắc phải, như: tâm lý chủ quan, xem nhẹ việc PCCC;  bất cẩn, cẩu thả trong sử dụng nguồn lửa, nguồn nhiệt, nguồn điện; lấn chiếm và làm mất tác dụng lối thoát nạn; không nghiên cứu giả định các tình huống cháy, nổ để có thể đề ra phương án thoát hiểm trong trường hợp có tình huống khẩn cấp xảy ra. Bên cạnh đó, các vấn đề giao thông và nguồn nước phục vụ công tác chữa cháy tại nhóm đối tượng này vẫn tồn tại nhiều bất cập...v.v...  

Nhiều giải pháp từ đơn vị chuyên trách

Trước những nguy cơ cháy, nổ cao tại các nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh trên địa bàn; Cảnh sát PC&CC Thành phố cũng đã chủ động tham mưu, đề xuất đến lãnh đạo UBND Thành phố về một số giải pháp cụ thể nhằm tăng cường công tác PCCC đối với nhóm đối tượng này trong thời gian tới, gồm: Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về PCCC và xây dựng phong trào toàn dân tham gia PCCC; Tiếp tục duy trì công tác điều tra cơ bản, nắm tình hình toàn bộ công tác an toàn PCCC đối với nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh trên địa bàn; Xác định trách nhiệm trong công tác quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn khu dân cư, nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp kinh doanh sản xuất; Xây dựng quy định về an toàn PCCC đối với nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh; rà soảt các văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh các hoạt động trên lĩnh vực PCCC, kiến nghị bổ sung cho phù hợp với tình hình thực tế của Thành phô; Tăng cường trách nhiệm cá nhân, hộ gia đình, các CO' quan, ban, ngành trong công tác PCCC đối loại hình này; Đẩy mạnh công tác kiểm tra an toàn PCCC và nâng cao hiệu quả công tác chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ...v.v...

Có thể nói, việc hoàn tất quá trình điều tra, khảo sát tình hình công tác PCCC đối với nhà ở hộ gia đình và nhà ở kết hợp kinh doanh, sản xuất trên địa bàn cho thấy sự nỗ lực, cùng quyết tâm rất lớn của cả hệ thống chính trị Thành phố. Những thông tin, dữ liệu đã thu thập được chính là cơ sở quan trọng để các cấp lãnh đạo và các cơ quan chức năng của Thành phố căn cứ vào đó mà có thể hoạch định ra những chủ trương, đường hướng đúng đắn, phù hợp yêu cầu thực tiễn nhằm giải quyết triệt để những nguy cơ gây mất an toàn PCCC tại hơn 97 nghìn nhà ở hộ gia đình và hộ kinh doanh có nguy hiểm về cháy, nổ. Tin tưởng rằng, lộ trình hiện thực hóa Chỉ thị số 12 của UBND TP.HCM sẽ được rút ngắn và đạt hiệu quả cao hơn nếu như có được sự cộng hưởng từ phía các chủ hộ gia đình, chủ hộ kinh doanh và các tầng lớp Nhân dân Thành phố.

BÍCH HẠNH